OR en vakbond: in elkaars vaarwater?

Lex Wobma in gesprek met Gert-Jan van Duijn, voorzitter OR Loodswezen en actief kaderlid FNV

Ik zit aan tafel met Gert-Jan van Duijn. Gert-Jan is kapitein bij het Loodswezen in IJmuiden, hij is al jaren voorzitter van de OR en actief kaderlid bij de FNV (AbvaKabo). Met Gert-Jan praat ik over de relatie OR en vakbond in het bijzonder zijn ervaringen en visie hierover.

Gert-Jan, als jij aan je collega’s uitlegt wat het belangrijkste verschil is tussen de OR en de vakbond, wat vertel je dan??

Dat de OR met de bestuurder frequent overlegt en opkomt voor de belangen van de werknemers. Dit is erg breed,  roosters, werktijden en inzetregels, regelingen op het gebied van scholing maar ook beoordeling. De OR bewaakt bovendien de juiste naleving van de CAO, en dit is soms ook echt nodig.

De vakbond daarentegen is er voor het afspreken van goede arbeidsvoorwaarden. Dus alles wat in de cao is geregeld, is tot stand gekomen na overleg met de vakbonden. Om heel eerlijk te zijn, heb ik wel het idee dat de meeste collega’s het verschil op hoofdlijnen begrijpen. Maar toegegeven, soms is het wel wat verwarrend. Ik ben er niet heel erg mee bezig, uiteindelijk gaat het om de belangen van de collega’s en soms is dat een OR-zaak en soms is dat een cao-zaak, als we de belangen maar goed dienen. Is het niet hier dan is het wel daar.

Vind jij het logisch of gewenst dat vakbondskaderleden ook in de OR zitting nemen ?

Ja in principe wel, het is toch makkelijker denk ik. Je weet veel over het bedrijf doordat je over veel informatie beschikt, en deze op beide tafels kan gebruiken. Je moet er natuurlijk wel integer mee omgaan en steeds duidelijk maken in welke rol je onderhandelt:  als OR-lid of als vakbondslid.

Dus zelf kan je dat goed scheiden ?

Je moet dat natuurlijk aan een ander vragen, maar ik denk wel dat ik het goed kan scheiden. Laat ik het zo zeggen ik ben er best alert op. Soms lopen zaken door elkaar, dat is nu eenmaal zo. We, of in de OR of met de bestuurder, hebben het daar dan over.

Het geldt ook voor de bestuurder en de cao-onderhandelaars van de bestuurder. Er moet natuurlijk geen situatie ontstaan, dat als het op de ene tafel niet te halen valt, je het op de andere tafel probeert te halen. Anders krijg je politieke spelletjes.  Ik geloof dat we dat eigenlijk best goed doen bij het Loodswezen, maar ja misschien denken anderen daar wel anders over.

OR en vakbond
Gert Jan Verduijn

Anderen? Heb je een idee hoe jullie bestuurder daar dan over denkt?

Eerlijk gezegd niet. Ik denk dat hij er geen moeite mee heeft omdat we dit best zorgvuldig doen bij het Loodswezen. Op sommige vlakken praat het makkelijker omdat je van meerdere zaken al op de hoogte bent,. Dat geldt voor mij, maar natuurlijk ook voor de bestuurder. Er is bij ons altijd wel een vakbondscultuur geweest, dus ik denk ook dat het voldoende helder is wie waar en wanneer over gaat.

Maar het geldt ook voor de andere vakbondscollega’s. Bij ons zijn er drie bonden actief in het cao-overleg, en ook van die bonden zijn de woordvoerders of kaderleden en/of lid van de OR. Hoe meer ik er over nadenk het zit gewoon in onze cultuur, en dat is goed. Conflicten hierover zijn er zover ik kan overzien nooit geweest, soms wat discussie.

Even terug naar de scheiding van onderwerpen, kun je je een situatie voorstellen dat de OR onderhandelt over de arbeidsvoorwaarden in plaats van  de vakbonden ?

Nee eigenlijk niet, we proberen dit goed te scheiden. Als het over geld gaat (arbeidsvoorwaarden) dan schuiven we het door naar de vakbonden. Ik persoonlijk ben er ook niet zo voor om de arbeidsvoorwaarden of de cao over te laten aan ondernemingsraden. Als het niet anders kan, dan moet het. Er zullen genoeg organisaties bestaan waar de bond nauwelijks voet aan de grond heeft, dan lijkt de OR mij wel de meest aangewezen, misschien wel enige partij. Maar toch blijf ik dat lastig vinden. Als OR ben je toch te veel betrokken en misschien wel gevoelig voor argumenten dat het echt niet kan of te veel is of slecht voor het bedrijf et cetera. Daar komt bij dat vakbonden op het gebied van cao en arbeidsvoorwaarden veel meer kennis in huis hebben. Dus Ja, als het moet, moet het, maar mijn voorkeur heeft toch dat het bij de bonden blijft vanwege de kennis, maar vooral vanwege de onafhankelijke positie.

Het lijkt een trend dat jonge collega’s steeds minder vaak lid worden van de vakbond, is dat bij jullie ook het geval ?

Zeker is het moeilijk nieuwe mensen over te halen om lid te worden van de bond. Ze vinden het vanzelfsprekend dat er een goed arbeidsvoorwaardenpakket ligt, en er jaarlijks de loonstijging is.  Je probeert ze dan uit te leggen dat dit door de bonden is bewerkstelligd, maar ja dat is niet eenvoudig. We zijn misschien wel wat te verwend in ons land wat dat betreft. Het gaat best goed bij de meeste bedrijven, zeker bij het Loodswezen, dus het is niet zo vanzelfsprekend om te begrijpen dat we het resultaat toch vooral behalen dankzij ons bondslidmaatschap en actieve kaderleden.

Heb je ideeën over hoe je dat zou kunnen keren ?

Misschien dat het bondslidmaatschap kan gelden voor werkende gezinsleden, wonend op het zelfde adres. Daarmee worden thuiswonende jongeren eerder bewust van de noodzaak. En  volgens mij zou je voordelen kunnen afspreken voor leden ten opzichte van niet-leden, maar dat is erg moeilijk. Het ligt gevoelig, maar ik ben er wel voor, waarom moet iedereen profiteren terwijl ze niet mee betalen? Ik vind dat best een serieuze discussie waard. Het is eerlijker en dwingt werkenden om weer lid te worden.

Geldt het eigenlijk ook voor de OR, dat jongere collega’s zich minder snel kandidaat stellen ?

Bij ons wel,  ze zijn er niet echt mee bezig. De thuissituatie is belangrijk bij startende gezinnen. Die medewerkers hebben een hoop en hun hoofd en dus tijd te kort.  Het is misschien wel een teken van deze tijd, net als bij dat vakbondslidmaatschap. De meeste werkenden hebben het relatief goed. Daar komt bij dat ze het niet van huis uit meer meekrijgen. Dus hoe jammer ik het ook vind, ik begrijp het wel.  Nu gaat het goed, maar kijk eens wat er allemaal tijdens de crisis gebeurde of de laatste tijd in de retail, zoals V&D. Dan ben je toch blij als er collega’s en vakbonden zijn die voor je belangen opkomen.

Ten slotte: heb je nog tips voor collega’s die actief zijn in zowel de OR als de vakbond

Goed de achterban blijven informeren, en probeer mensen blijvend te motiveren om lid te worden van de bond en/of zich kandidaat te stellen als OR-lid. Blijf het gesprek aangaan, blijf er op hameren hoe belangrijk het is om voor je belangen op te komen, dat het niet van zelf gaat. Zoek het niet direct in complexe zaken zoals strategisch of financieel beleid, maar onderwerpen die dichtbij liggen, denk aan de roosters of arbeidsomstandigheden, maar ook aanstaande problemen van het steeds langer doorwerken.

Verhouding Ondernemingsraad vakbond: een complexe relatie

Door Lex Wobma

In veel ondernemingen zijn naast de OR ook de vakbonden actief. Soms alleen voor de cao, soms voor het afsluiten van sociale plannen. Een aantal sectoren kent een heel sterke vakbondscultuur met actieve kaderleden, het klassieke bedrijvenwerk.
De relatie tussen ondernemingsraad en vakbond is gecompliceerd en ook wel eens verwarrend. Het betreft twee overlegtafels, maar het komt ook voor dat zaken door elkaar heen lopen of op beide tafels worden behandeld.
Het is bovenal verwarrend omdat beide ‘partijen’ vanuit hun primaire en juridische doelstellingen vaak aan elkaar verbonden handelen. Hieronder probeer ik dit aan de hand van een schema duidelijk te maken. Een schema waarmee we duidelijkheid in ieders (juridische) rol willen aantonen.


Bij de organisaties in de Publieke Sector (denk aan rijksoverheid en gemeenten) zie je dat de scheiding iets duidelijker is vanwege de aanwezigheid van het zogenaamde Georganiseerd Overleg (GO). Dit is het overleg tussen overheidswerkgevers en vakbonden over arbeidsvoorwaarden. De vakbonden onderhandelen daar namens de werknemers.

Bovenstaand schema laat zien dat verschillende, onder andere uit de wet voortkomende taken en rollen, aan elkaar verbonden zijn en vaak ook aanvullend.
Dit is precies waarom samenwerking en bundeling van krachten vaak veel oplevert.

Bovenstaand schema is wellicht een handig schema waar mee u als OR (en vakbond) aan
collega’s maar ook aan de bestuurder de verschillende taken en rollen kunt verduidelijken.