Door Lex Wobma

Veel ondernemingsraden hebben koudwatervrees als het gaat om het voordragen van nieuwe leden voor de Raad van Commissarissen. Dat is jammer, want juist door een goede voordracht kan de betrokkenheid van de RVC bij de OR, de werknemers en de arbeidsverhoudingen vergroten.
In dit artikel bespreken we de nut en noodzaak van het voordragen van de ‘werknemerscommissaris’. Ook besteden we aandacht aan hoe je als OR een voordracht kunt regelen.

OR en het voordrachtsrecht

De ondernemingsraad (OR) heeft in bepaalde gevallen (versterkt) voordrachtsrecht op een derde van de raad van commissarissen (RvC).  Dat is het geval als de onderneming onder de zogenaamde ‘structuurregeling’ valt.

In de praktijk of ‘volksmond’ spreken we vaak van de zogenaamde ‘werknemerscommissaris’. Hoewel dat een beetje misleidende term is omdat de voordrachtscommissaris zonder last of ruggenspraak in de RVC zit en een gelijke positie heeft als de overige RvC-leden. Maar de OR kan wel beïnvloeden wie er in de RvC komt. Dus op zoek gaan naar iemand die de kwaliteiten en insteek heeft die de OR belangrijk vindt.

Koudwatervrees

Voor de OR is het recht op voordracht een mooie kans om de relatie tussen OR, bestuur en RvC te versterken. Zou je zeggen. In praktijk blijkt dat de OR nog te weinig gebruik maakt van het voordrachtsrecht. Waarom laten OR’s de kans lopen?

In onze praktijk horen we daar een aantal argumenten voor:

• Dat is toch een ver van onze bed aangelegenheid? De RvC staat zover van ons af;
• Onze bestuurder vindt het ook niet nodig, dat vertroebelt alleen maar onze verhouding;
• Wat levert dat nu uiteindelijk op, hij of zij heeft toch geen uitzonderingspositie in de RvC;
• We hebben er weleens over nagedacht maar waar haal je dan een geschikte kandidaat vandaan?;
• Als het gaat om invloed op belangrijke besluiten, zoals een fusie of overname of een stevige reorganisatie hebben we de WOR toch?.

In de reacties proeven we wat koudwatervrees. Wij begrijpen dat. Maar ondanks dat bovenstaande argumenten in meer of mindere mate kloppen, zijn wij toch van mening dat het voordragen van groot belang kan zijn. Het versterkt de invloedspositie van de OR en draagt in belangrijke mate bij aan het verbeteren van de arbeidsverhoudingen, de cultuur en het sociaal beleid van de onderneming. En niet in de laatste plaats zeker in ‘spannende’ tijden zoals verkoop of fusie van de onderneming kan de toegevoegde waarde van de ‘werknemerscommissaris’ en de RvC enorm zijn.

Taak en doel RvC

Waar was de RvC nu ook al weer precies voor bedoeld ? In de corporate governance code lezen we het volgende:

“De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en staat het bestuur met raad ter zijde. De raad van commissarissen richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van bij de vennootschap betrokkenen af. De raad van commissarissen betrekt daarbij ook de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen (..)”

Interessante tekst. Met een beetje fantasie zou je deze tekst zo los kunnen laten op het principe van de OR. Immers met de meeste aspecten uit deze governance code houdt de OR zich natuurlijk permanent bezig. De kwaliteit en de continuïteit van de onderneming, het (strategisch) beleid van de onderneming, de algemene gang van zaken et cetera.

Natuurlijk zijn er ook verschillen: de OR staat het bestuur dan misschien niet direct met raad ter zijde en de OR is naast toezichthouder natuurlijk ook, misschien wel vooral, de counterpartner van het bestuur.

Nut en noodzaak van het voordragen van de ‘werknemerscommissaris’

Ondanks de koudwatervrees bij een aantal OR`s zien we  gelukkig een toename van de zogenaamde werknemerscommissaris en is er ook steeds meer aandacht voor. Ook het nut, en zoals de kop van het artikel laat weten de noodzaak, zien wij in de praktijk meer dan bewezen.

Nut

Om te beginnen met het nut van het voordragen. We zien in praktijk de volgende nuttige ontwikkelingen als gevolg van meer ‘werknemerscommissarissen ’ in de RvC:

• Het leidt tot een effectieve dialoog tussen OR & Bestuur / RvC.
• Het leidt, tot een meer evenwichtige samenstelling van de RvC.
• De RvC toont meer betrokkenheid richting OR en medewerkers.
• Binnen de RvC wordt meer rekening gehouden met de werknemersbelangen en de juiste balans tussen OR en bestuurder.
• Er is meer aandacht voor arbeidsverhoudingen en de cultuur in de organisatie.
• Het WOR-artikel 24 overleg van de OR krijgt vaak meer inhoud.
• In spannende tijden zoals fusie of verkoop van de onderneming is de toenadering en samenwerking met de RvC een stuk eenvoudiger.

Noodzaak

De noodzaak om via de voordracht invloed uit te oefenen op de RvC blijkt helaas bijna dagelijks uit de krant: falend toezicht houdt wantoestanden in organisaties in stand. Met alle gevolgen van dien: zichzelf verrijkende bestuurders, mislukte fusies, vijandige overnames, onnodige faillissementen, verziekte arbeidscultuur, slechte prestatie en dienstverlening.

Goed toezicht en goede samenwerking tussen OR, bestuurder en RvC zijn cruciaal voor een gezonde organisatie waarin de diverse belangen tot hun recht komen, noodzakelijk dus!

Voordragen? gewoon doen!

Wat ons betreft dus voldoende argumenten voor de OR om het recht niet aan je voorbij te laten gaan en over eventuele ‘koudwatervrees’ heen durven te stappen.

Het is natuurlijk wel zaak om je als OR  goed voor te bereiden en niet zomaar een kandidaat naar voren te schuiven. Elders in deze krant staan verschillende voorbeelden hoe OR’s dit in de praktijk hebben aangepakt.

Wat is belangrijk in je aanpak?

We willen op deze plek een aantal algemene handvatten geven hoe de OR een voordracht aan kan pakken.

1. Belangrijk, voordat de OR een kandidaat gaat polsen, is om eerst in overleg te treden met bestuurder en zittende RvC. Geef aan dat de OR gebruik wil maken van zijn versterkt voordrachtsrecht. Kijk vervolgens of je een goede procesafspraak kunt maken ter zake deze voordracht en selectie.
2. Sluit aan bij het profiel van de zittende RvC, maar houdt het heft in eigen hand. We komen in de praktijk nogal eens tegen dat bij dit soort processen het bestuur en/of de RvC wel een geschikte kandidaat voor de OR weten… Misschien is dat zo, maar onze ervaring is dat de zelf gekozen en voorgedragen kandidaat meer oplevert.
3. Je kandidaat moet voldoende kennis van de sector hebben en een bewezen trackrecord in de wereld van organisaties en ondernemingen. Focus vooral op een achtergrond in de organisatiekunde, arbeidsverhoudingen en HRM. Vaak is de financieel en juridische kant al voldoende voorzien in de RvC. Het is van groot belang dat je kandidaat van begin af aan gelijk een serieuze kandidaat is en er in beginsel geen gegronde reden is om deze af te wijzen als niet geschikt of competent. Het vinden van een geschikte kandidaat is misschien niet eenvoudig, maar in de praktijk lijkt het toch vaak weer mee te vallen. Als je als OR nog niet direct een kandidaat voor ogen hebt, raadpleeg je netwerk (trainers, adviseurs, vakbondsbestuurders, collega OR’s et cetera). Mocht dit allemaal nog geen goede kandidaat opleveren, is het in contact treden met het ‘nationaal register voor stimulerend toezicht’ altijd nog een goede optie (nationaalregister.nl).

Gebruik je voordrachtsrecht!

Kortom, staat je als OR voor de keus of deze dient zich aan, ons advies is: maak gebruik van je voordrachtsrecht.  De RvC staat zeker niet ver van je bed. Julie hebben veel gemeenschappelijke taken.  Als je vroegtijdig de bestuurder betrekt in het voordrachtsproces hoeft het de verhouding niet te vertroebelen. En hoewel de voorgedragen commissaris geen uitzonderingspositie heeft zal hij of zij toch echt rekening houden met de specifieke positie als ‘werknemerscommissaris’.

Een goede voordracht versterkt de invloedspositie van de OR en draagt in hoge mate bij aan de gewenste cultuur en arbeidsverhoudingen in de onderneming.  Natuurlijk houdt de OR zijn onafhankelijke positie en  blijft de WOR het belangrijkste juridische machtsmiddel bij belangrijke beslissingen, maar  een goede samenwerking met de RvC kan veel ongewenste strijd voorkomen.