Door Erik van Triest

‘Ik ben ziek.’

‘O, en heeft dat een medische of niet medische achtergrond?’

‘Ik heb griep.’

‘Dan lijkt het me belangrijk te onderzoeken tot welke werkzaamheden je nog wel in staat bent.’

‘Ik heb griep en lig in bed.’

‘Dat lijkt me, gezien het feit dat je je hebt gecommitteerd tot het verrichten van arbeid via een arbeidsovereenkomst, reden om bijzonder verlof aan te vragen met als reden arbeidsongeschiktheid door ziekte.’.

‘Dat zeg ik. Griep!’

‘ Je kunt op de website een verlofaanvraag voor bijzonder verlof met als reden ziekte invullen.’

‘Ik heb griep!’

‘Verzuim is een keuze!’

‘Verzuim is een keuze (en ziekte overkomt je)’.

Deze slogan wordt door veel HR-adviesbureaus uitgedragen. Op basis daarvan worden leidinggevenden getraind. Hieronder een citaat van de website van Jacco van den Berg, een bekende HR-adviseur en auteur van diverse artikelen over het terugdringen van ziekteverzuim.:

‘Ik adviseer leidinggevenden het verzuim te de-medicaliseren en met ziek-voelende medewerker te onderzoeken naar wat hij of zij wel kan. Een medewerker die zich ziek voelt, zo redeneren deze organisaties, ervaart een disbalans in de belasting en belastbaarheid en dat kan een medische of een niet-medische achtergrond hebben. De medewerker neemt vanuit de eigen verantwoordelijkheid de beslissing niet te gaan werken, maar heeft zich wel door middel van een arbeidsovereenkomst gecommitteerd tot het verrichten van arbeid. Vanuit dit perspectief is het passend een soort bijzonder verlof aan te vragen, met als reden arbeidsongeschiktheid door ziekte; ziekteverlof. Organisaties die voor deze aanpak kiezen, geloven dat iedereen van werken beter wordt.’

Leidinggevenden passen filosofie van de-medicaliseren toe.

Veel leidinggevenden worden in deze filosofie getraind, en onthouden twee dingen van die training, namelijk dat verzuim een keuze is en dat de leidinggevende verlof verleent. Dat leidt dan tot bovenstaand gesprekje. Ik heb diverse leidinggevenden gesproken die zo’n training hadden gevolgd. Geen van hen wist wat de positie van de werknemer is op het moment dat de leidinggevende zegt: Ik verleen jou geen verlof.

Volgens de Nederlandse vereniging van bedrijfsartsen leidt ongeveer 1 op de 4 verzuimcasussen tot conflict. Ik heb dit getal niet kunnen checken, maar je kunt het je voorstellen wat het met de zieke medewerker doet als de als leidinggevenden een ‘verzuimgesprek voert, zoals op de training geleerd. Zie het voorbeeld aan het begin.

Vertrouwen tussen leidinggevenden en hun medewerkers is misschien wel de belangrijkste voorwaarde om prettig te kunnen werken. We zien dat het ziekteverzuimbeleid vanuit de de-medicaliseringsgedachte het tegenovergestelde creëert: de werknemer die zich ziekmeldt maakt een keuze, dus voor zichzelf en tegen het bedrijfsbelang. De vraag of het verzuim een ‘niet-medisch’ achtergrond heeft, kan van alles suggereren: bijvoorbeeld dat je problemen thuis hebt, of dat het blijkbaar psychisch is. ‘Grijs’ verzuim ligt dan natuurlijk heel snel op de loer. Geen ziekteverlof dus! De vraag of je wel iets kunt doen, trekt deels je ziekmelding in twijfel. En als je zegt dat je niets kunt doen, kan dat als gebrek aan loyaliteit worden opgevat. Juist loyale, hardwerkende medewerkers – bijna iedereen dus – voelen zich gewantrouwd door dit soort vragen. Als er dan vervolgens ook nog een riedel volgt over verlof aanvragen  en je een formulier op een website moet invullen. Als je je vervolgens ook nog eens moet verantwoorden, voelt dat als een bestraffing. En je was alleen maar ziek!

Toch komen we in ons werk met OR’s steeds meer dit type verzuimbeleid tegen. Waarom doen organisaties zo idioot? Om die 1 a 2 procent misbruikers te pakken? Omdat de HR-afdelingen in hun kramp om toegevoegde waarde te hebben helemaal het zicht kwijt zijn op normale menselijke omstandigheden, zoals ziekte? Omdat we alleen nog in kostenposten denken en niet meer in mensen? Omdat we het beoordelingsvermogen van leidinggevenden niet meer vertrouwen?

We moeten stoppen met het organiseren van wantrouwen en conflicten rond ziekmelding. Van ‘zieke redeneringen’ naar gezond verstand. Ziekte is iets wat bij het leven hoort. De één heeft er wat vaker last van dan de ander. Pech of geluk. Een wat steviger of wat minder stevig gestel. Daar valt niets aan te de-medicaliseren. Rond de echte ziekte zitten kleine grijze gebiedjes van bijna ziek, bijna beter, rafelrandjes. Laten we ophouden dat grijs verzuim te noemen. Als we ons ziek voelen is verzuim een hele goede en terechte keuze. Je kunt er je gezondheid (en productiviteit) op langere termijn mee redden. Laten we er vooral mee ophouden eerlijke en loyale medewerkers die zich ziek melden het gevoel te geven dat ze  iets verkeerds doen.

OR’s kunnen er aan bijdragen dat leidinggevenden dit rare dansje niet meer hoeven te doen. Vraag door naar de filosofie achter het verzuimbeleid, beoordeel het verzuimprotocol goed, reageer met gezond verstand op alle praatjes op dit gebied.